In Zo zit dat pluizen we een onderwerp helemaal uit en belichten we het van verschillende kanten. Je krijgt antwoord op de meest interessante vragen over je (mentale) gezondheid. Deze keer beantwoorden we de vraag: wat is een psychose?
Wat als je de verbinding met de werkelijkheid verliest? Jaarlijks maken 6.400 Nederlanders voor de eerste keer een psychose mee. We leggen uit wat het is.
Hallucinaties en wanen
Bij een psychose zie, hoor, ruik en voel je dingen die er niet zijn (hallucinaties) en je bent overtuigd van bepaalde ideeën die niet kloppen (wanen). Doordat ze zo levensecht zijn, maken ze angstig en zorgen ze voor extreme reacties. Bij hallucinaties kun je bijvoorbeeld een sterke brandlucht ruiken die er niet is, stemmen in je hoofd horen of denken dat iemand je een klap gaf, terwijl er niemand in je buurt was. Bij wanen denk je bijvoorbeeld dat iemand je achtervolgt, dat je zoekgeraakte spullen gestolen zijn of dat iemand op televisie persoonlijk tegen jou praat. De hallucinaties en wanen worden gemaakt door je eigen hersenen en jij hebt daar geen controle over. En dat kan heel eng zijn. Voor jou en ook voor de mensen om je heen.
Voorstadium psychose
Een psychose heb je niet van de één op de andere dag. Er gaat vaak iets aan vooraf waarin je gedrag verandert. In dat voorstadium kun je bijvoorbeeld merken dat:
- Je minder emoties voelt. Blij, boos of verdrietig ben je niet meer; je voelt je altijd hetzelfde.
- Je nergens meer zin in hebt.
- Je het liefst de hele dag in een stoel zit of op bed ligt.
- Je bang, prikkelbaar of somber bent.
- Je je minder kunt concentreren en minder motivatie en aandacht hebt.
- Je last hebt van een veranderd slaappatroon
- Je je terugtrekt en contacten vermijdt
Deze symptomen kunnen vanzelf weer verdwijnen zonder dat je een psychose krijgt, maar het voorstadium kan ook overgaan in een psychose.
Extra gevoelig
De ene persoon is gevoeliger voor een psychose dan de ander. Als psychose in je familie voorkomt, is jouw kans erop ook groter. Daarnaast is je risico op psychoses hoger als er complicaties waren rond je geboorte, als er sprake is van een ernstig trauma op jonge leeftijd of als je drugs gebruikt. Psychoses kunnen ook voorkomen bij allerlei ziektes, zoals een te snel werkende schildklier of de ziekte van Parkinson, als bijwerking van sommige medicijnen en ze ontstaan sneller als je langere tijd onder grote stress staat. Ook sommige aandoeningen zoals schizofrenie, depressie en een bipolaire stoornis maken je extra gevoelig voor psychose.
Behandeling
Er zijn verschillende behandelmogelijkheden. Samen met je behandelaar kijk je welke behandeling of welke combinatie van behandelingen het beste bij je past. Denk bijvoorbeeld aan medicijnen, psychotherapie, lotgenotencontact en hulp om te stoppen met drugs. Meestal kunnen de behandelingen thuis plaatsvinden, soms is een behandeling in een GGZ-centrum beter.
Hoe kun je iemand met een psychose helpen
Voor iemand met een psychose zijn de wanen en hallucinaties werkelijkheid. Praat ze daarom niet weg en zeg bijvoorbeeld niet ‘je wordt niet achtervolgd’. Wat kun je wel doen?
- Probeer begrip te tonen en rustig te reageren. Vraag bijvoorbeeld wat iemand ziet of hoort en zeg dat je dat vervelend vindt.
- Luister vooral ook.
- Geef duidelijk je grenzen aan. Bijvoorbeeld bij gevaarlijk gedrag, maar ook als je niet wil dat iemand drugs gebruikt of zich alleen maar terugtrekt.
- Communiceer duidelijk en ondubbelzinnig. Iemand met een psychose ervaart namelijk veel verwarring.
- Ga op zoek naar betrouwbare informatie, op sites of bij betrokken hulpverleners. Dat helpt je het beter te begrijpen.
- Lucht je hart en zoek steun. Zorgen voor iemand met een psychose kost veel energie.
Niels van ’t Hoff heeft zelf een psychose meegemaakt, ben je benieuwd naar zijn verhaal, lees het in dit artikel.
