"We hebben geleerd open met de dood om te gaan"
In samenwerking met InTalk luisteren we naar het verhaal van Jesse en Monique over het verlies van hun broer en zoon.
Totaal onverwacht verliest Monique op 2 december 2003 haar zoon Merlijn. Jesse, toen 9 jaar oud, moet vanaf die dag zijn broer missen. Samen én ieder op zijn eigen manier verwerken ze dit verlies. Ze vertellen wat de dood van Merlijn betekent in hun leven.
In deze podcast vertellen Jesse en Monique open over hun proces van rouw, de confrontatie en de pijn, het zoeken van hulp en over het leven dat verder gaat.
Je luistert het verhaal van Jesse en Monique door hieronder op de 'afspeelknop' te klikken.
Meer over rouw en verlies
Theorieën over verlies en rouw
Een bekende theorie over rouw komt van Elisabeth Kübler-Ross (een Zwitsers-Amerikaanse psychiater). Zij heeft het over vijf fasen van rouw:
(1) ontkenning – (2) woede – (3) het gevecht aangaan of ‘onderhandelen’ – (4) gevoelens van depressie – (5) aanvaarding.
In de praktijk is voor een rouwproces voor iedereen anders. De één doorloopt de vijf fasen, de ander slaat een fase over. Ook de termijn en de intensiteit verschillen. Toch kunnen deze theorieën een soort handvatten geven die helpen om het rouwproces een beetje te begrijpen, want ongrijpbaar en overdonderend is rouw vaak ook.
Een andere bekende rouwdeskundige is William Worden, hij omschrijft geen fasen maar taken van rouw. Deze worden de vier rouwtaken genoemd:
> het verlies aanvaarden;
> de pijn (door)voelen;
> aanpassen aan een leven zonder de overledene;
> het verlies een plek geven om zonder de overledene verder te kunnen gaan.
Ook dit zijn handvatten die inzicht kunnen bieden. De taken kunnen door elkaar lopen en niet iedereen moet of kan de vier taken ‘volbrengen’.
Uit beide theorieën en in het verhaal van Jesse en Monique komt naar voren dat het belangrijk is om het verlies op een gegeven moment te accepteren: het langdurig ontkennen staat aanvaarding en de verwerking van verlies in de weg en maakt het moeilijk om verder te gaan met het leven. Het is noodzakelijk om te accepteren, hoe moeilijk ook.
Rouw heeft vele gezichten
Rouw gaat alle kanten op: intens verdriet kan samengaan met geluk en plezier. Een einde kan ook samengaan met mooie momenten, met de koestering van het leven, met een nieuw begin. Dat mag, alle verschillende soorten emoties mogen bestaan. Het overlijden van iemand toont ons het leven, in al haar kwetsbaarheid.
Iedereen gaat anders om met een verlies. Het kan een (nuttig) overlevingsmechanisme zijn om de pijn een tijdje te onderdrukken. Soms in een verlies te groot om in één keer te dragen en is het beter om stapje voor stapje de pijn toe te laten. Vooral als iemand onverwacht overlijdt. Voel je niet schuldig als je afleiding zoekt of het verdriet wegdrukt. Het is belangrijk om de ruimte en de tijd voor verwerking te nemen, maar ook om dit te doen op het moment dat jij dit kan dragen.
Leren omgaan met rouw
Het komt vaak voor dat het verlies te groot is, dat je blokkeert, angstig of boos wordt, dat je je vervreemdt voelt van jezelf of van anderen. Je kan altijd hulp zoeken bij rouwverwerking: het helpt als het verlies mag bestaan en je tegelijkertijd met iemand kan kijken naar de toekomst. Het feit dat het leven doorgaat is onvermijdelijk, maar ook confronterend.
Een mooi model dat laat zien hoe het is om te leven met rouw komt van Lois Tonkin (zie afbeelding). Deze afbeelding is gemaakt door het initiatief Verlieskunst: kijk eens op hun website. Zij maken prachtige kaarten vanuit de missie om meer ruimte te maken voor rouw en delen ervaringen over verlies en rouw.
Nieuw leven
‘Het leven aanpassen’ vraagt veel. Naast dat je iemand kwijt bent, is het ook je eigen identiteit die verandert: opeens ben je weduwe/weduwnaar, (half) wees, zonder kind of beste vriend/vriendin. Dat betekent dat jij ook een andere rol krijgt en het leven opnieuw richting moet krijgen. Of dat de rollen binnen een gezin een nieuwe balans moeten vinden, en dat kan lastig zijn aan het begin. Neem de tijd, zoek ondersteuning en troost, en probeer aandacht te hebben voor elkaar. Voor iedereen is het anders en iedereen heeft zijn eigen manier om met verlies en rouw om te gaan.
Rouw gaat misschien wel nooit voorbij. Misschien blijf je het elke dag voelen, of wordt je soms overvallen door een intens verdriet of gevoel van leegte of eenzaamheid. Het kan fijn zijn om momenten van herdenking vorm te geven: een verjaardag, een plekje in huis, een bezoek aan het graf, een dierbare plek die van jullie samen was. Diegene mag deel blijven van het leven en tegelijkertijd mag jij verdergaan.