Zo zit dat: De effecten van mobiele telefoongebruik op je brein

In Zo zit dat pluizen we een onderwerp helemaal uit en belichten we het van verschillende kanten. Je krijgt antwoord op de meest interessante vragen over je (mentale) gezondheid. Deze keer beantwoorden we de vraag: Welk effect heeft je telefoongebruik op je brein?

Betrap jij jezelf er ook weleens op dat je op ieder moment dat je even niets te doen hebt, jouw telefoon erbij pakt? Voor je het weet zit je een half uur doelloos te scrollen op sociale media. Wat doet al dat telefoongebruik met ons als mens?

Tegenwoordig gebruiken we onze telefoon voor van alles en nog wat. Van de treintijden opzoeken tot het weerbericht checken, van nieuws lezen tot contact onderhouden met vrienden, familie en school en scrollen op sociale media. We staan continu op scherp dankzij pushmeldingen en notificaties. Dat is aan de ene kant fijn, want je bent altijd up to date, maar je brein is er iets minder blij mee. Misschien heb je al weleens gemerkt dat het steeds moeilijker wordt om je concentratie vast te houden? Of dat je slechter in slaap kunt komen?

Ik spreek met Melanie Savian, werkzaam in de geestelijke gezondheidszorg. Het valt haar op dat excessief mobiel telefoongebruik tegenwoordig “normaal” is. ‘Ieder verborgen moment, wordt de telefoon gepakt, maar ook tijdens fysiek menselijk contact. Kijk maar eens om je heen op het terras.’ Volgens haar is bewustwording van je mobiele telefoongebruik de stap naar verandering. Samen met haar zetten we de effecten van je telefoongebruik op je brein op een rijtje.

• Verslaving en beloning

De constante stroom van informatie die er dankzij je slimme telefoon bij je binnenkomt, activeert het beloningsmechanisme in je hersenen. Het zorgt ervoor dat jij je goed voelt zoals dat ook werkt bij andere verslavende activiteiten. Apps op je mobiele telefoon zijn ontworpen om je aandacht te trekken en vast te houden. Er wordt zelfs gebruik gemaakt van speciale software zodat je precies dat ziet waar jouw interesse ligt. Dit zorgt ervoor dat je blijft kijken of op zoek blijft gaan naar nieuwe prikkels en versterkt het gevoel niets te willen missen.

• Verminderde concentratie

Als je jouw telefoon extreem veel gebruikt, kan het zorgen voor aandachtsproblemen en verminderde concentratie. Doordat jij je aandacht richt op vluchtige informatie, train jij je brein om zich daarop te richten en krijg je meer moeite om je langere tijd op dezelfde taak te concentreren. Je maakt je brein op een bepaalde manier lui.

• Minder melatonine

Als je last hebt van slaapproblemen loont het om eens te kijken naar je telefoongebruik in de avond. Als je vlak voor het slapen met je telefoon in de weer bent, kan het zijn dat de aanmaak van melatonine (het stofje wat helpt bij het in slaap vallen) onderdrukt wordt. Dit komt door het blauwe licht van het scherm. Je brein denkt daardoor dat het tijd is om wakker te worden in plaats van om te gaan slapen. Ook kan het type informatie die je tot je neemt een rol spelen. Je brein kan door slecht nieuws te lezen bijvoorbeeld worden geactiveerd.

• Verminderd geheugen

Ken jij het telefoonnummer van je vader, moeder, partner of vrienden nog uit je hoofd? In het mobiel loze-tijdperk kon je die telefoonnummers zo opnoemen. De nood om te onthouden is niet meer zo hoog, want je hebt je mobiel altijd bij je. Ook notities, to-do lijstjes, herinneringen kun je er allemaal in bijhouden. Doordat je die informatie allemaal in je handpalm hebt, hoef je het niet te onthouden. Ook de weg naar je vakantiebestemming of sollicitatiegesprek hoef je niet in te studeren. Wat gebeurt er dan als je telefoon onderweg ineens uitvalt? Angst? Paniek? Geen prettig gevoel. Dus het loont om ons brein af en toe alsnog te trainen door een route vooraf in te studeren of andere nieuwe dingen te leren.

• Stress en angst

Door notificaties en meldingen sta je, net zoals je telefoon, continu aan. Je brein krijgt geen kans om tot rust te komen en dit kan leiden tot een gevoel van stress en angst. Melanie: ‘Ik vergelijk het weleens met het krijgen van een kindje. Misschien herken je wel dat je dan hyper alert bent en zelfs je kindje hoort huilen terwijl je kindje ergens anders logeert. Je brein is gefocust. Dat gebeurt ook bij iedere “ping” van je telefoon.’

• Sociale druk en negatieve gedachten

‘Onderschat niet het effect van sociale media. Het kan een gevoel van sociale druk creëren of negatieve vergelijkingsgedachten oproepen.’ De meeste mensen posten vooral leuke dingen en laten de moeilijke kanten van het leven achterwege. In die schijnwereld kun je soms het gevoel krijgen dat je niet voldoet. ‘Ik sprak laatst een zwangere vrouw die alleen maar las hoe leuk zwangerschappen kunnen zijn en hoe verschrikkelijk bevallingen. Daardoor ging ze twijfelen of ze de bevalling wel goed door zou komen en of ze in de toekomst wel een goede moeder zou zijn.’  

Gezond evenwicht

Nu je hebt gelezen over de effecten, heb jij jezelf er misschien al op betrapt dat er een paar herkenbare bij zitten. Niet getreurd, dat is volkomen logisch! Melanie legt uit: ‘Door je er bewust van te zijn, kun je andere keuzes maken die bijdragen aan een gezond evenwicht tussen het gebruik van je mobiele telefoon en het vinden van ontspanning voor je brein.’ En het goede nieuws is, ook daar zijn apps en trucs voor op je telefoon!

Aan de slag!

Met deze tips van de redacteuren van GZ-Plein vind jij het evenwicht tussen het gebruik van je telefoon en ontspanning voor je brein. Kies er 1 of 2 om mee te beginnen en houd deze een paar weken vol. Merk je een verschil?   

• Check wekelijks je schermtijd. Iphone stuurt iedere week op maandag een pushmelding met je schermtijd en laat je weten of je meer of minder tijd hebt besteed.
• Verwijder apps die je te vaak gebruikt tijdelijk van je telefoon of verplaats ze van je startscherm naar een scherm waar je niet zo snel bij kunt. Dit helpt in het verminderen van het gebruik van die apps.
• Zet pushmeldingen en notificaties van apps zoveel mogelijk uit.
• Neem je telefoon niet mee je slaapkamer in of leg hem uit het zicht. Je hebt er zelfs speciale kluisjes voor met een tijdslot.
• Kies vaste momenten op de dag waarop je appjes beantwoordt of je sociale media bekijkt.
• Stel een tijdslimiet in voor apps. Je krijgt dan een melding als je over die limiet gaat (Instellingen -> schermtijd -> applimieten).
• Met de app Forest kun je een virtuele boom planten die groet als je je 25 minuten niet laat afleiden door je telefoon. Zo kan je een virtuele boom planten en een bos maken uiteindelijk, maar ook vrienden uitnodigen en uitdagen. Ook kan je een echte boom laten planten uiteindelijk.
• Leg je telefoon weg als je met anderen bent. Dan kun jij je focussen op het gesprek en dan denk je er ook minder aan om je telefoon te pakken.